WIPO Nezdinde Alan Adı Uyuşmazlıklarının Çözümü

Giriş

Gerçek hak sahiplerinin marka veya ticaret unvanlarına karşılık gelen alan adlarının, ilgisiz kişiler tarafından tescil ettirilmesi günümüzde sıkça karşılaşılan bir uyuşmazlık konusudur. Bu tür durumlarda hak sahipleri, alan adının iptali veya kendilerine devri için çeşitli hukuki yollara başvurabilir.

“.tr” uzantılı alan adlarına ilişkin uyuşmazlıklar, Türkiye’de İnternet Alan Adları Yönetmeliği kapsamında düzenlenen “Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Mekanizması” yoluyla, dava açmaya gerek kalmaksızın çözümlenebilmektedir. Ancak “.tr” uzantılı olmayan alan adları bakımından bu mekanizmaya başvurulması mümkün değildir.

“.tr” uzantılı olmayan alan adlarına ilişkin uyuşmazlıkların çözümünde iki yol mevcuttur. Bunlardan ilki, Türk mahkemelerinde dava açmaktır. Genellikle marka hakkına tecavüz, haksız rekabet gibi nedenlerle dava açılır. Ancak bu yol, dava sürecinin uzun sürmesi, alınacak kararın yalnızca Türkiye sınırlarında doğrudan etkili olması ve yabancı alan adı kayıt kuruluşları nezdinde uygulanabilmesi için ek usuli süreçler gerektirmesi nedeniyle, uygulamada sınırlı fayda sağlamaktadır.

İkinci yol ise, İnternet Tahsisli Adlar ve Sayılar Kurumu (Internet Corporation for Assigned Names and Numbers – “ICANN”) tarafından akredite edilen kuruluşlar nezdinde yürütülen idari çözüm sürecidir. Bu süreç, .com, .net, .org gibi geleneksel alan adlarının yanı sıra .app, .site gibi yeni nesil alan adlarını da kapsayan genel üst düzey alan adları (gTLD) için geçerli olan UDRP (Tekdüzen Alan Adı Uyuşmazlık Çözüm Politikası) çerçevesinde yürütülmektedir.

Yazımız tarihi itibarıyla toplamda beş adet akredite kuruluş bulunmaktadır. Bunlar arasında en yaygın şekilde başvurulanı, Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü’dür (“WIPO”). Bu süreç teknik olarak klasik anlamda tahkimden farklı bir idari başvuru yolu olmakla birlikte, uygulamada özellikle WIPO nezdinde yürütülen halleri için “WIPO tahkimi” ifadesi sıkça kullanılmaktadır. Bu sürecin işletilmesi için taraflar arasında önceden yapılmış bir tahkim sözleşmesine gerek yoktur; yalnızca alan adının varlığı başvuru için yeterlidir.

WIPO nezdinde yürütülecek bu süreçle, marka haklarını ihlal eden “.tr” uzantılı olmayan alan adlarına karşı hak sahiplerinin yaklaşık 60 gün içinde etkili sonuç alması mümkündür.

İşbu yazımızda, ICANN nezdinde WIPO tarafından yürütülen alan adı uyuşmazlık çözüm süreci ele alınacaktır.

Şikâyet ve Cevap

Şikayet başvuruları, belirli bir formatta ve elektronik ortamda WIPO’ya sunulur. WIPO, başvurunun şekli şartlara uygun olup olmadığını 5 gün içinde inceler. Başvurunun eksiksiz olduğunun tespitinden itibaren 3 gün içinde şikayet, karşı tarafa iletilir.

İdari işlemin başlamasından itibaren, şikayet edilenin 20 gün içinde yanıt vermesi gerekir. Bu süre en fazla 4 gün uzatılabilir. Şikayet edilen taraf süresinde cevap vermezse, işlem onun yokluğunda devam eder.

Tüm süreler takvim günü olarak işlemekte olup, hafta sonları ve resmi tatil günleri süre hesabına dahildir.

Panel (Hakem) Seçimi

Taraflar, uyuşmazlığın bir tek panelist (hakem) ya da üç panelistten oluşan bir heyet tarafından çözümlenmesini tercih edebilirler. Panelist seçimini taraflar doğrudan kendileri yapabileceği gibi, bu yetkiyi WIPO’ya bırakmaları da mümkündür. Her hâlükârda, atanacak panelistlerin WIPO tarafından akredite edilmiş olması gerekir.

Eğer taraflardan hiçbiri üç kişilik heyet talep etmemişse, WIPO şikayetin usulen iletilmesinden itibaren 5 gün içinde tek bir panelist atar. Bu durumda panelist ücreti tamamen şikayetçi tarafından karşılanır.

Taraflardan biri üç panelistli bir heyet talep etmişse, WIPO her iki tarafın sunduğu listelerden birer üyeyi atar. Üçüncü panelist (heyet başkanı) ise doğrudan WIPO tarafından belirlenir. Taraflardan birinin sunduğu listede geçerli aday bulunmaması halinde, gerekli atamalar yine WIPO tarafından yapılır.

Heyetin üç kişiden oluşması durumunda, şikayet edilen tarafın bu seçimi talep etmiş olması haricinde, heyetin ücretleri yine şikayetçi tarafından karşılanır.

Şayet şikayetçi başlangıçta tek panelist seçmişse, ancak şikayet edilen taraf cevap dilekçesinde üç panelist talep etmişse, şikayetçinin bu talebe karşılık olarak 5 gün içinde üç kişilik aday listesini sunması gerekir.

Herhangi bir aşamada, şikayetçi süresi içinde cevap vermez veya gerekli ödemeleri yapmazsa:

• Tek panelistli sistemde, panelisti WIPO re’sen atar.

• Üç panelistli sistemde ise, WIPO şikayetçinin sunduğu listeden bir panelist atar; kalan iki panelisti (başkan dâhil) doğrudan kendisi belirler.

Panelistlerin atanmasının ardından esas inceleme süreci başlar.

ICANN-WIPO sürecinde uyuşmazlıkları karara bağlayan kişilere teknik olarak “panelist” denilmekle birlikte, uygulamada “hakem” ifadesi de yaygın şekilde kullanılmaktadır.

İnceleme Usulü

İşlemlerin dili, kural olarak alan adının tescili sırasında imzalanan kayıt sözleşmesinde belirtilen dil olacaktır. Ancak taraflar karşılıklı anlaşmaları halinde farklı bir inceleme dili üzerinde uzlaşabilir.

Taraflar, sürece bizzat veya vekil aracılığıyla katılabilir. Kural olarak duruşma yapılmaz; uyuşmazlık dosya üzerinden karara bağlanır. Ancak panel, gerekli görmesi halinde duruşma yapılmasına karar verebilir.

Duruşmalar, tarafların fiziksel olarak hazır bulunması şeklinde gerçekleştirilebileceği gibi; video konferans gibi çevrim içi yöntemlerle de icra edilebilir.

İspatı Gereken Hususlar

Şikayetin kabul edilebilmesi için aşağıdakilerin birlikte ispatı gerekir:

- Şikayete konu alan adının şikayetçinin hak sahibi olduğu marka ile aynı veya karıştırılabilecek düzeyde benzer olması;

- Alan adı sahibinin alan adı üzerinde hiçbir meşru menfaatinin bulunmaması;

- Alan adı sahibinin ilgili alan adını kötüniyetli olarak kullanması.

Bunlarla sınırlı olmamak üzere, aşağıdaki hallerin varlığı halinde alan adı sahibinin kötüniyetli olduğu kabul edilir:

- Alan adını esasen, marka sahibi olan şikayetçiye ya da o şikayetçinin rakibine satmak, kiralamak veya başka şekilde devretmek amacıyla tescil ettirilmesi;

- Alan adını, marka sahibinin markaya karşılık gelen bir alan adında kullanmasını engellemek amacıyla tescil ettirilmesi;

- Alan adının esasen bir rakibin işini bozmak amacıyla tescil ettirilmesi;

- Alan adını kullanarak, ticari kazanç elde etmek amacıyla, şikayetçinin markasıyla karışıklık oluşturma ihtimali yaratarak — kaynak, sponsorluk, bağlantı ya da onay konularında karışıklık meydana getirerek — internet kullanıcılarını kasıtlı olarak başka bir çevrimiçi yere çekmeye çalışılan durumlar; veya başka bir çevrimiçi yerde sunulan bir ürün ya da hizmetin kaynağı, sponsoru, bağlantısı veya onayı konusunda böyle bir karışıklık yaratılan durumlar.

Savunma

Şikayet edilen aşağıdaki savunmalardan biri ile alan adı üzerindeki hakkının meşru olduğunu ispatlayabilir:

- Şikayet konusunda bildirim yapılmadan önce, alan adının iyiniyetli olarak çeşitli mal/hizmetlerin sunumu için kullanılması;

- Alan adı sahibinin ilgili alan adıyla yaygın olarak biliniyor olması;

- Tüketicileri yanıltıcı bir şekilde yönlendirmek veya söz konusu markayı lekelemek amacıyla ticari kazanç elde etme niyeti olmaksızın, alan adını meşru, ticari olmayan veya adil bir şekilde kullanılıyor olması.

Karar

Panelist(ler)in atanmasının ardından, uyuşmazlık hakkında kararın en geç 14 gün içinde verilmesi ve WIPO’ya iletilmesi gerekir.

Verilen kararda; şikayetin kabulü ile alan adının şikayetçiye devrine, alan adının iptaline veya şikayetin reddine karar verilebilir.

Kararın WIPO’ya iletilmesinden itibaren en geç 3 gün içinde, karar taraflara, ilgili kayıt kuruluşuna ve ICANN’e bildirilir.

Kararın Uygulanması

Panel tarafından verilen kararın uygulanması için herhangi bir tanıma veya tenfiz kararı alınmasına gerek yoktur.

İlgili alan adı kayıt kuruluşu, kararı WIPO’dan aldıktan sonra, şikayet edilenin karara karşı yetkili mahkemede dava açtığını gösterir bir belge sunmaması hâlinde, 10 takvim günü içinde panel kararını uygular (alan adını iptal eder veya şikayetçiye devreder).

Eğer bu 10 günlük süre içinde dava açılır ve kayıt kuruluşuna bu durum belgelendirilirse, kararın uygulanması durur. Ancak bu durumda dahi, aşağıdaki şartlardan birinin gerçekleştiği belgelendiği takdirde, kayıt kuruluşu işlemlere devam eder:

- Tarafların uzlaştığına dair kanıt sunulması;

- Açılan davanın reddedildiği veya geri çekildiğine dair belgenin ibrazı;

- Yetkili mahkeme tarafından alan adının haksız şekilde kullanıldığına ilişkin bir karar verilmiş olması.

Karara Karşı Dava Yolu

WIPO nezdinde yürütülen bu uyuşmazlık çözümü süreci,  tarafların yetkili mahkemelere başvurma hakkını ortadan kaldırmaz.

Taraflar, gerek panel kararından önce, gerekse sonra yargı yoluna başvurabilirler

Yukarıda belirtildiği üzere, kararın verilmesinden itibaren karara karşı 10 takvim günü içinde dava açılması hâlinde, kayıt kuruluşu kararı uygulamadan önce bu sürecin sonucunu beklemekle yükümlüdür. Ancak bu süreden sonra da dava açılması mümkündür; yalnız bu durumda, kararın icrası durdurulmaz ve alan adı devredilebilir veya iptal edilebilir.

Yetkili mahkemeler şunlardır:

- Alan adının kayıt kuruluşunun bulunduğu yargı bölgesi (eğer alan adı sahibi kayıt sözleşmesinde bu yargı yetkisini kabul etmişse);

- Whois veritabanında görünen, alan adı sahibinin adresinin bulunduğu yer mahkemesi.

Resmi Başvuru Ücretleri     

WIPO’ya ödenecek ücretler, şikayetin kaç alan adına yöneldiğine ve uyuşmazlığın kaç panelist ile çözümleneceğine göre değişmektedir.

WIPO’nun güncel resmi ücret tarifesi uyarınca, yalnızca tek bir alan adına yönelik başvurular için:

- Tek panelist ile görülecek uyuşmazlıklarda ücret: 1.500 USD

- Üç panelist ile görülecek uyuşmazlıklarda ücret: 4.000 USD’dir.

Güncel ücretlendirme tablosu için bkz: https://www.wipo.int/amc/en/domains/fees/

Sonuç

“.tr” uzantılı olmayan alan adlarına ilişkin uyuşmazlıklarda, hak sahiplerinin başvurabileceği en hızlı ve etkin çözüm yollarından biri, ICANN çatısı altındaki UDRP çerçevesinde WIPO nezdinde yürütülen idari çözüm sürecidir.

Bu süreç, marka ile aynı ya da benzer olan bir alan adının kötü niyetle ve herhangi bir meşru menfaat olmaksızın tescil ettirilmiş olması durumunda, her şeyin olağan akışında ilerlediği durumlarda, yaklaşık 60 gün içinde alan adının devri veya iptali yönünde sonuç alınmasına imkân tanımaktadır.