2023 Reklam Kurulu Kararlarına Genel Bir Bakış

Reklam Kurulu, her yıl olduğu gibi 2023 yılında da reklamları incelemeye ve 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği hükümlerine aykırı uygulamalar hakkında gerekli yaptırımları uygulamaya devam etmiştir. Gerçekleştirilen denetimler çok yönlü olsa da özellikle bazı konularda alınan kararların Kurulun temel bakış açısını ve mevzuata uygunluk anlamındaki beklentileri daha net işaret ettiği gözlenmektedir.

Reklam Kurulu’nun gündeminde olduğu görülen konu başlıklarından biri “örtülü reklam” uygulamalarıdır. Bu yöndeki denetimler kapsamında Türkiye’nin tanınan birçok ismi ve hatta birçok haber ajansı yaptırımlarla karşılaşmıştır. Örneğin, 2023/7312 sayılı dosyada bir haber ajansının kendi internet sitesinde yayımladığı bir yazıda ilgili ürünün tanıtımında tüketicilerin aydınlatılma, bilgilendirilme ihtiyacını karşılama ve haber verme amacının dışına çıkılarak ürünün örtülü reklamının yapıldığı değerlendirmesini yaparak reklam durdurma ile 347.128-TL idari para cezası verilmesine karar vermiştir.

Günümüzde internet aracılığıyla sosyal medya platformları üzerinden marka elçileri / influencerlar ile yapılan reklamların oldukça etkili olduğu tartışmasızdır. Bu durum yıllardır olduğu gibi bu yıl da Reklam Kurulu’nun radarında kalmış ve sosyal medya üzerinden yürütülen reklamcılık faaliyetleri bakımından önemli adımlar atılmaya devam edilmiştir. Bunu bir karar ile örneklendirmek gerekirse; 2023/7315 sayılı dosyada marka elçisi / influencer hakkında yapılan denetim sonucunda, ürünlerinin paylaşıldığı markalara ait sosyal medya hesaplarının da ilgili paylaşımda etiketlenmesine ve haliyle de tüketicilerin direkt olarak markalara yönlendirilmesine rağmen, paylaşımda herhangi bir reklam, iş birliği ibaresine yer verilmediği tespit edilerek örtülü reklam yapıldığı değerlendirilmiş ve reklam durdurma cezası uygulanmasına karar verilmiştir.

Yine internetin etkisinin toplandığı bir başka nokta ise, Reklam Kurulu’nun içeriklere/ internet sitelerine erişimi engelleme yetkisidir. Bilindiği üzere, 27.10.2023 tarih ve 32352 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 13.09.2023 tarihli ve 2022/70 E. ve 2023/152 K. sayılı kararı ile Anayasa Mahkemesi Kararı ile Reklam Kurulu’nun internet sitelerine erişim engeli getirme yetkisi iptal edilmeden önce, Reklam Kurul’un bu yönde uygulamaları mevcuttur.  Nitekim Reklam Kurulu bu yetkiyi kullanılarak bazı internet siteleri için erişimi engelleme kararı vermiş olup, bunların büyük bir kısmı söz konusu internet sitelerinde yer verilen medyum/büyü/fal tanıtımlarından oluşmaktadır. Reklam Kurulu, bu internet sitelerine erişimin, tüketicilerin dini itikatları ile korku ve batıl inançlarını istismar edecek şekilde tanıtım yaptıklarından hareketle engellenmesine karar vermiştir. 2023/6589 ve 2023/6592 sayılı dosyalar bu konudaki kararlara örnek teşkil etmektedir. Sağlık beyanlarına ilişkin incelemeler de dikkat çekmektedir. Nitekim, 2023/5862 sayılı dosya kapsamında incelenen tanıtımlarda kullanılan ifadelerin, sağlık beyanlarına ilişkin düzenlemeleri ihlal ettiği tespit edilmiş ise ve anılan reklamları durdurma cezasının yanı sıra tanıtımlara yönelik erişimin engellenmesine karar verilmiştir. Diğer yandan 2023/6967 sayılı dosya kapsamında elektronik sigara ürün görsellerinin kullanılarak ve ürünlerin tadı, aroması gibi hususlarda talep yaratıcı ifadelere yer verilerek satış ve tanıtımının yapıldığı görülmüş, bunun üzerine ilgili internet sitesinin tümüne yönelik erişimin engellenmesine karar verilmiştir.

2023 yılında yapılan incelemelerin önemli bir kısmını da “sağlık beyanları” başlığı altında toplamak mümkündür. Bu kararlarda, inceleme konusu olan tanıtımlarda yer alan bazı ifadeler, sağlık beyanı olarak kabul edilmiştir. Tanıtımlarda sağlık beyanında bulunulması ise yürürlükteki mevzuat ile bazı koşullara bağlanmıştır. Bu koşulların olmadığının ve/veya gerekli izinlerin alınmadığının tespit edildiği durumda, reklamları durdurma cezası ile -reklamın niteliğine göre- idari para cezası uygulanmıştır. Örnek olarak; Reklam Kurulu’nun 2023/7947 sayılı dosyası kapsamında yapılan inceleme ele alınabilir. Takviye edici bir ürünün tanıtımlarında; “Normal zihinsel performansa katkıda bulunan pantotenik asit ile özel olarak formüle edilmiştir.” ifadelerine yer verilmiş olup, bu ifadelerin Gıda ve Takviye Edici Gıdalarda Sağlık Beyanı Kullanımı Kılavuzu’nda izin verilen sağlık beyanlarının dışına çıktığı değerlendirildiğinden anılan reklamları durdurma cezasına karar verilmiştir. Reklam Kurulu’nun 2023/6336 sayılı dosyası kapsamında ise ilgili reklam verene reklam durdurma cezasının yanında 347.128-TL idari para cezası uygulanmıştır.

2023 yılındaki kararlarının önemli bir diğer kısmının “yetki olmayan servis” kategorisinde toplanabileceği görülmektedir. Bu kapsamda, birçok servis merkezi mercek altına alınmış, tüketicide tanınmış markanın yetkili servisiymiş gibi yanıltıcı izlenimler bırakacak reklam ve haksız ticari uygulamada bulunan işletmelere ceza verilmesi gündeme gelmiştir. 2023/7081 sayılı dosyada yapılan inceleme sonucunda; bir işletmenin, ünlü bir markanın yetkili servisi gibi internet arama motorlarına sponsorlu reklam verdiği, böylece bu aramayı yapan tüketicilerin arama motorunda üst sıralarda yer alarak tüketicilerde yetkili servis izlenimi yarattığı tespit edilmiştir. İlgili marka ile arasında herhangi bir ticari ilişki bulunmamasına rağmen söz konusu reklamlar ile tüketicileri bu yönde yanıltan reklam veren aleyhine reklam durdurma cezası uygulanmıştır.

Görüldüğü üzere Reklam Kurulu 2023 yılında önemli kararlara imza atarak reklam uygulamaları üzerindeki denetimlerini yerine getirmeye devam etmekte olup, 2024 yılının nasıl şekilleneceği merak konusudur.